W placówkach medycznych, a szczególnie w salach operacyjnych i innych pomieszaniach o podwyższonych wymaganiach higienicznych, prawidłowe funkcjonowanie systemów wentylacyjnych ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa pacjentów oraz komfortu personelu. Regularna diagnostyka i audyt instalacji wentylacyjnych umożliwiają nie tylko wykrycie potencjalnych usterek, ale także optymalizację zużycia energii, co przekłada się na znaczne oszczędności operacyjne. Przedstawiamy kompleksowy przegląd metod oraz etapów audytu systemów wentylacyjnych w szpitalach.
Znaczenie Diagnostyki i Audytu
Regularne przeprowadzanie audytów wentylacyjnych jest niezbędne, aby:
- Zapewnić bezpieczeństwo i komfort: Prawidłowe parametry mikroklimatyczne w salach operacyjnych i przestrzeniach o podwyższonych wymaganiach higienicznych wpływają bezpośrednio na bezpieczeństwo pacjentów i personelu medycznego
- Zredukować zużycie energii: Identyfikacja nieszczelności czy nieoptymalnych parametrów systemu pozwala na wdrożenie modernizacji, które poprawiają efektywność energetyczną budynku, a co za tym idzie zmniejszyć koszty eksploatacyjne.
- Monitorować warunki środowiskowe: Regularna diagnostyka umożliwia kontrolę temperatury, wilgotności oraz czystości powietrza. Utrzymanie odpowiednich parametrów mikroklimatycznych jest kluczowe, ponieważ nawet niewielkie odchylenia mogą wpłynąć na ryzyko infekcji lub pogorszenie stanu pacjenta.
- Wcześnie wykrywać nieprawidłowości: Dzięki dokładnym pomiarom oraz wizytom na miejscu, specjaliści mogą szybko zidentyfikować usterki, takie jak nieszczelności w systemie czy niedostateczna automatyka sterująca. Wczesna interwencja minimalizuje potencjalne zagrożenia.
- Optymalizować warunki pracy: Zapewnienie stabilnych i kontrolowanych warunków w salach operacyjnych przekłada się na większy komfort zarówno personelu medycznego, który wykonuje skomplikowane procedury, jak i pacjentów, u których poprawia się ogólne bezpieczeństwo i skuteczność leczenia.
Przegląd Norm i Wytycznych
Standardy i dokumenty dotyczące wentylacji i klimatyzacji pomieszczeń o podwyższonych wymaganiach higienicznych opierają się zwykle na wieloletniej, sprawdzonej praktyce, a nie na odgórnie narzuconych normach, które mogłyby radykalnie zmienić dotychczasową rzeczywistość techniczną. Choć nie zawsze posiadają bezwzględnie obowiązującą moc prawną, cieszą się powszechną akceptacją i są wykorzystywane przez zamawiających w ramach polityki kontraktowej. Stanowią one fundament pracy biur projektowych, które przyjmują główne i szczegółowe założenia do kolejnych etapów projektów, działając w najlepszej wierze, mimo braku formalnego przymusu prawnego.W Europie występują przypadki takie jak Finlandia, gdzie nie istnieje własny, określony standard w tym zakresie.
Znajomość obowiązujących norm jest kluczowa dla prawidłowego przeprowadzenia audytu oraz wdrożenia ewentualnych modernizacji systemów wentylacyjnych w szpitalach. Proponowane rozwiązania mają na celu skuteczną ochronę zarówno pacjentów, jak i personelu medycznego, co czyni wiedzę na temat przepisów prawnym aspektem nieodzownym. Poniżej przedstawiono wybrane standardy, normy i wytyczne, z których powszechnie korzysta się przy projektowaniu i modernizacji systemów wentylacyjnych.
| Międzynarodowe | ISO 14644-1 Cleanrooms and associated controlled environments, Classification of of air cleanliness |
| Polska | wytyczne projektowania, wykonania, odbioru i eksploatacji systemów wentylacji i klimatyzacji dla podmiotów wykonujących działalność leczniczą |
| Wielka Brytania | HTM 03-01 Spezialized ventilation for healthcare premises |
| Francja | NFS 90-351 “Health care – Zones of environment control – Requirements for the control of air pollution” |
| Szwecja | SIS -TS 39 Microbiological cleanliness in the operating room |
| Niemcy | DIN1946-4 “Ventilation and air conditioning, Ventilation in hospitals” VDI 2167-1 “ Building services in hospitals, Heating, ventilation and air conditioning” |
| Austria | ÖNORM H 6020 ” Ventilation and air conditioning plants for locations for medical use – Design, construction, operation, maintenance, technical and hygienic inspections” |
| Szwajcaria | SWKI 99-„Heating, ventilation and air conditioning systems in hospitals (design, construction and operation)“ Holandia WIP guideline + guideline RL7/8 |
| Poziom europejski | CEN TC156/ WG18 – European Committee for Standardization, Ventilation for Hospitals |
| USA/CANADA | Ventilation for Health Care facilities ANSI/ASHRAE/ASHE Standard 170-2013 |
Ocena Potencjału Modernizacji
Pierwszym krokiem w procesie audytu jest ocena potencjału modernizacji. To szybka ścieżka, dzięki której eksperci:
- Dokonują wstępnej analizy systemu, identyfikując jego mocne strony, słabe punkty oraz elementy wymagające natychmiastowej interwencji.
- Przeprowadzają wizytę na obiekcie, co jest niezbędne, ponieważ dokumentacja projektowa nie oddaje pełnego obrazu stanu technicznego systemu.
Dzięki tej wizytacji możliwe jest również wyłonienie tzw. „najniżej wiszącego owocu”, czyli elementów, które można wdrożyć jako pierwsze, co przyspiesza spłatę ewentualnych inwestycji. W tym celu wykonuje się różne pomiary i ocenia stan instalacji. m.in.:
- Pomiary przepływów powietrza: Za pomocą specjalistycznych urządzeń ocenia się, czy przepływy powietrza odpowiadają przyjętym normom.
- Testy szczelności kanałów: Nawet niewielkie nieszczelności (5-20% strat powietrza) mogą prowadzić do znacznych strat energii i zwiększenia kosztów eksploatacji.
- Pomiar różnic ciśnień: Kontrola ciśnień w różnych strefach pomieszczeń pozwala na utrzymanie odpowiedniej kaskady ciśnień, co jest kluczowe dla efektywności systemu.
- Ocena filtracji: Sprawdzanie stanu filtrów oraz ich skuteczności wpływa bezpośrednio na jakość powietrza w salach operacyjnych.
- Analiza parametrów operacyjnych: Pomiar poziomu hałasu, temperatury i wilgotności powietrza oraz ilości wymian powietrza pozwalają na kompleksową ocenę działania systemu.
- Sprawdzenie urządzeń: Dokonuje się przeglądu stanu technicznego wszystkich komponentów systemu, w tym wentylatorów, sterowników, czujników i zaworów, aby upewnić się, że działają one zgodnie z przyjętymi normami, co zapewnia optymalną wydajność i efektywność systemu.
Sporządzenie Szczegółowego Raportu
Po wstępnej ocenie przygotowywany jest szczegółowy raport, który zawiera konkretne rozwiązania i procedury, a nie jedynie ogólnikowe hasła. Raport precyzyjnie określa kolejność działań, sposoby demontażu poszczególnych elementów oraz harmonogram prac. Uwzględnia on także szczegółowe wyceny poszczególnych etapów modernizacji oraz symulację oszczędności energetycznych, co umożliwia bardziej świadome podejmowanie decyzji. Dodatkowo, stanowi on podstawę do złożenia wymaganej dokumentacji formalnej, niezbędnej do uzyskania zatwierdzeń i rozliczeń z odpowiednimi urzędami przed rozpoczęciem prac.
Wdrożenie Modernizacji
Realizacja zaplanowanych prac przebiega w sposób minimalnie inwazyjny, tak aby nie zakłócać codziennego funkcjonowania szpitala. Zależnie od zakresu modernizacji i skomplikowania systemu, poszczególne zadania mogą trwać od kilku godzin do kilku dni roboczych. Przykładowo:
- Uszczelnianie sieci kanałów czy wymiana niektórych elementów, takich jak wentylatory lub wymienniki ciepła, są wykonywane szybko, często w ciągu jednego dnia lub trzech dni roboczych.
- Działania te nie wymagają długich przestojów technologicznych, co jest istotne dla zapewnienia ciągłości pracy obiektu.
Proces diagnostyki i audytu systemów wentylacyjnych w szpitalach rozpoczyna się od dokładnej oceny potencjału modernizacji, która opiera się na wizytacji i praktycznych pomiarach na miejscu. Następnie sporządzany jest szczegółowy raport, który wyznacza ścieżkę działań, harmonogram prac oraz szacunkowe koszty modernizacji. Finalnym etapem jest wdrożenie zaplanowanych rozwiązań w sposób minimalnie inwazyjny, co gwarantuje ciągłość funkcjonowania obiektu przy jednoczesnej optymalizacji kosztów i poprawie efektywności energetycznej. Dzięki takim działaniom placówki medyczne mogą zapewnić bezpieczne, komfortowe i ekonomiczne warunki pracy oraz opieki nad pacjentem.
